مدرسه هنر

هنر درمانی

هنر یک جنبه مهم زندگی روزانه افراد در سطح اجتماع را در بر می گیرد و افراد جامعه با جنبه های مختلف هنر، از جمله نقاشی، سفالگری، عکاسی و طراحی برخورد می کنند.

به طور کلی هنر درمانی را این گونه می توان تعریف کرد، کارگیری ابزارهای هنری مختلفی که مراجع بتواند از طریق آنها اظهار وجود کند تا با مسائل و نگرانی هایی که او را به محیط درمانی کشانده سازگار کند. بیان خود انگیخته و بدون قضاوت به فرد اجازه می دهد که آزادانه درباره ی افکار و احساسات سرکوب شده، بدون تهدید به واکنش دیگران، صحبت کند. وقتی که احساسات فاش نشده بیان می گردند، مراجع و هنر درمانگر قادر هستند با مسایلی که به سطح آمده و اشکار شده اند، کار کنند. هنر درمانی باید مراجع را قادر سازد تا درک مناسبی از میزان ظرفیت ها و توانایی های خود به دست آورد؛ بنابرین عناصر هنر درمانی باید متناسب با سن افراد و حالات درونی و عاطفی آنها انتخاب شود. در هنر درمانی، اولا عناصر هنری باید بتواند اثار سریعی را به وجود آوردند تا مراجع از خلق آن لذت ببرند و ثانیا نیازی به مهارت ها و تکنیک های تخصصی جزئی نداشته باشد. در یک کلام می توان این گونه بیان داشت که هدف هنردرمانی صرفا نشان دادن استعداد و مهارت افراد در خلق آثار هنری نیست بلکه راهی برای نشان دادن حس ها و حالاتی است که فرد به هر دلیلی نمی تواند بیان کند.

یکی از رویکردهای هنر درمانی، هنرهای بیانگر می باشد که عبارتند از: نقاشی درمانی، نمایش درمانی، موسیقی درمانی، نگارش درمانی و سفال درمانی است.

در پژوهش های مختلف نشان داده شده است که هنرهای تجسمی چون نقاشی و سفالگری می تواند با تقویت قطعه پس سری نیمکره راست و نیز فعال سازی دو نیمکره مغزی، موجب افزایش مهارت های ادراک دیداری و به تبع افزایش یادگیری شود. در زمینه سلامت روان اجتماع تحقیقات دیگر نشان داده اند که هنر درمانی موجب ارتقای خودتوانمند سازی، رهایی از نشانه های منفی مرتبط با بیماری روانی، افزایش بهزیستی روانی، ارتباط معنوی قوی تر و تسهیل هیجانی و همچنین بر سازگاری بیشتر اجتماعی- تحصیلی و کاهش استرس را نشان داده اند.

هنر درمانی روش های گوناگونی دارد که هر فرد می تواند به روش خود اقدام کند. این روش ها ممکن است به صورت جریان آزاد و یا ساختارگرایانه، فردی یا گروهی انجام شود.

تحقیقات مختلف نشان داده است که کودکان اتیستیک از درک بصری بالاتری نسبت به درک شنیداری برخوردارند. این به بسیاری از آنان کمک می کند تا در به یاد آوری و تجسم خاطرات، به خاطر سپردن یک تصویر و دیگر اطلاعات تصویری و همچنین بیان ایدهایشان از طریق طراحی و یا دیگر فعالیت های هنری موفق تر باشند. کارهای هنری حالتی از ارتباط را به وجود آورده که لزومی به برقراری ارتباط کلامی نیست و این امکان را برای افراد دارای اختلال اتیسم به وجود می آورد تا با محیط بیرون ارتباط برقرار کنند.

از جمله نتایج اثر بخش به کار گیری هنر برای بهبود مهارت های افراد دارای اختلال اتیسم می توان به بهبود تصور و توانایی تفکر انتزاعی و تجسمی، بهبود توانایی تشخیص و پاسخ به حالات صورت (زبان بدن)، افزایش توانایی مدیریت احساسات و بهبود مهارت های حرکتی آنها باشد.

موسیقی و اتیسم

از آنجایی که افراد دارای اختلال اتیسم مشکلاتی در زمینه مهارت های اجتماعی و برقراری ارتباط دارند، استفاده از موسیقی می تواند به این افراد در وهله اول با لمس الات موسیقی آغاز گردد که فرد را به وجد می آورد و ساز موسیقی نیز می تواند به عنوان ارتباط اولیه بین فرد و درمان گر به کار برده شود. همچنین مهارت های شنیداری و دیداری را تقویت می کند که کلیدی است برای بهبود روابط اجتماعی. بیشترین تمرکز موسیقی درمانی بر خارج ساختن فرد از حالت انزوا و سوق دادن او به سمت ارتباطات اجتماعی می باشد. علاوه بر موارد ذکر شده می توان از موسیقی برای بهبود مهارت های حرکتی نیز استفاده کرد، موسیقی ریتمیک همراه با حرکات موزون به خوبی می تواند رفتارهای کلیشه ای را کاهش دهد و همچنین فرد را برای مدت زمان بیشتری در جمع و گروه و انجام کار گروهی تشویق کند. در زمینه مسائل هیجانی نیز موسیقی می تواند بر اضطراب و کاهش آنها اثر بخش باشد.

نقاشی و اتیسم

نقاشی درمانی فرصتی برای افراد است تا از طریق رنگ ها و خطوط، احساسات، عواطف، نیازها و حتی دانسته های خود را آزادانه و به نحوه ی که مایل اند بیان کنند. نقاشی ابزاری است که با آن کودک همه مسائل خود را به تجربه در آورده و خود را می آزماید. نقاشی بیش از اینکه برای بزرگسالان مفید باشد برای کودکان به ویژه کودکان پرخاشگر، بی قرار و دارای اتیسم مناسب است. نقاشی باعث تسهیل برقراری ارتباط با کودکان می شود و برای کاهش هیجان های منفی، به ویژه برای کودکان دارای اتیسم مناسب است.

سفال گری و بازی با شن و اتیسم

کار کردن با خاک رس به فرد دارای اختلال اتیسم این فرصت را می دهد تا احساساتش را آزادانه بیان کند. افراد احساسات خود مانند اضطراب، خشم و هیجان را به شیوه های مختلفی مانند فشار دادن و دستکاری خاک رس نشان می دهند. استفاده از خاک رس به کودکان اجازه قالب دهی به رفتارها را نیز می دهد. با توجه به داشتن مشکلات حسی در کودکان دارای اتیسم، بازی کردن با شن حس لامسه کودکان را تعدیل کند.

نمایش خلاق و اتیسم

در نمایش خلاق به فرد دارای اختلال اتیسم کمک می شود تا با تجسم و بازی کردن یک مسئله به جای صرفا صحبت کردن پیرامون آن مسئله را بازنگری کرده و پیداش راه حل مناسب پیدا کند. اجرای نمایش ها در حوزه فعالیت های اجتماعی قرار می گیرند و توانایی بازی کردن، مشارکت اجتماعی، همکاری، تعاون، نوبت گیری و نحوه ابراز هیجانات را فرا می گیرند.

واحد آموزش، پژوهش و توانبخشی انجمن اتیسم ایران، به منظور دستیابی به اهداف ذکر شده و آشنایی هر چه بیشتر خانواده ها و افراد دارای اتیسم با این هنرها و اثر بخشی آن. برنامه مدرسه هنر و اتیسم را به مدت 1 هفته برگزار کرد که در آن هر روز کودکان و نوجوانان با یکی از هنرها آشنا شده و فعالیت ها را انجام می دهند.