چرا درصدی ازکودکان دارای اتیسم کلام ندارند؟

 اتیسم یک اختلال رشدی پیچیده است که معمولا در سه سال اول زندگی، نشانه های آن پدیدار می شود. این اختلال بر روی رشد طبیعی فرآیندهای مغزی که با تعامل اجتماعی مرتبط اند تاثیر می گذارد.

کودکان و بزرگسالان دارای اتیسم در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، تعاملات اجتماعی و بازی دچار مشکل می شوند.

تخمین زده می شود که حدود 25 درصد افرادی که دارای اتیسم هستند، برای برقراری ارتباط به گفتار دست پیدا نمی کنند.

این گروه شامل افرادی هستند که یا اصلا کلام ندارند و یا فقط کلماتی را که می شنوند بدون هیچ قصد ارتباطی، تکرار می کنند.

گفته می شود این گروه از افراد دارای اتیسم که از گفتار استفاده نمی کنند، از بهره هوشی پایین تری برخوردارند ولی اینکه چرا آنها می توانند روش استفاده از سایر ابزارهای جایگزین برای برقراری ارتباط و بیان خواسته هایشان را بیاموزند، این پرسش را در ذهن متخصصین ایجاد کرده است که شاید آنها همانند افرادی هستند که بعد از یک تصادف یا آسیب مغزی توان زبانی خود را از دست داده اند در حالی که از نظر شناختی و درکی، سالم هستند.

به همین دلیل تحقیق درباره اینکه چگونه می توان توانایی حرف زدن را در این افراد ایجاد کرد ادامه دارد.

از سوی دیگر حدود 40-20 درصد از افراد دارای اتیسم، تا سنین 3-2.5 سالگی، مهارت های گفتاری مختصری (مثل گفتن چند کلمه) را نشان می دهند اما پیش از دستیابی به توانایی های زبانی بالاتری مثل ساخت جمله، دچار پسرفت می شوند. اکثر این کودکان علاوه بر از دست دادن مهارت های کلامی، مهارت های ارتباطی غیرکلامی خود را نیز از دست می دهند. در واقع پیش از آنکه گفتار را از دست دهند، مهارت هایی مثل واکنش به شنیدن نام خود، تقلید حرکتی و صوتی، تماس چشمی، مهارت بازی و توانایی درک گفتار دیگران را از دست می دهند.

شاید بتوان گفت با دو گروه از افراد دارای اتیسم مواجهیم که در یکی مهارت های ارتباطی از ابتدا شکل نمی گیرند و در نوع دیگر مهارت های کمی که تا سنین اوایل کودکی کسب شده اند، پس از مدتی از بین می روند.

اما این بدین منظور نیست که این افراد در برقراری ارتباط ناتوانند، برای این گروه از کودکان میتوان با تمرکز بر سایر جنبه های برقراری ارتباط مثل افزایش مهارت های درکی و شناختی، توانایی کودک در شناخت بهتر محیط و درک گفتار دیگران را بالا برد و با استفاده از روش های جایگزین گفتار مثل سیستم مبادله تصویر، نیازهای کودک را در اختیارش قرار داد.

توصیه هایی برای برقراری ارتباط بهتربا کودکان دارای اتیسم:

1.اتیسم کودک بخشی از آن چیزیست که او هست نه همه آن : اگر کودک را به چشم یک موجود ناتوان نگاه کنید، سطح توقع شما از سطح توانایی های کودک پایین تر می رود و این خطر را به دنبال دارد که او دیگر برای پیشرفت تلاشی نکند.

2.به تمام روش هایی که کودک سعی می کند با آنها ارتباط برقرار کند توجه کنید: برای کودک دارای اتیسم بسیار سخت است که بگوید چه می خواهد در حالیکه یا نمی تواند حرف بزند و یا هیچ راهی برای نشان دادن احساساتش پیدا نمی کند. ممکن است گرسنه، مضطرب یا ترسیده باشد و کلمه مناسبی برای حسی که دارد پیدا نکند، شما باید نسبت به زبان بدن او،گوشه گیری ها، بدخلقی ها و هر رفتاری که به شما نشان دهد مشکلی وجود دارد، حساس و تیز باشید.

3.به قصدمند بودن حرف های کودک توجه کنید: ممکن است کودک اتیستیک، جمله ها و عباراتی را از تلویزیون و یا از دیگران شنیده و در خاطرش نگه داشته باشد و در موقعیت نامربوطی، آن را بیان کند. حواستان باشد که این جمله ها نشان دهنده ی مهارت ارتباطی سطح بالایی نیست ولی این موضوع را نشان می دهد که کودک می داند که شما از او انتظار دارید برای برقراری ارتباط، از گفتار استفاده کند.

4.میان نخواستن و نتوانستن کودک تمایز قائل شوید: وقتی از فاصله دور،کودک را صدا می زنید و چیزی می گویید:کودک، حرف شما را اینطور می شنود(نازنین# ؟ @ * # **)  به جای این کار، به کودک نزدیک شوید، توجه او را جلب کنید و بعد بگویید (نازنین،کتابت را بگذار زمین،وقت نهار است.) به این ترتیب کودک می فهمد که چه انتظاری از او دارید.

5. ارتباط خود با کودک را با محرک های بینایی همراه کنید : کودک اتیستیک از نظر بینایی وضعیت خوبی دارد ولی پردازش شنیداری او ضعیف است و تا بخواهد جمله های شما را از راه شنیداری، پردازش و درک کند، جمله ها محو شده اند. اطلاعات را در قالب تصویر به او ارائه کنید و چندبار تکرار کنید. کودک آن ها را می فهمد و درمواقع مشابه از آن تصاویر استفاده میکند.

6.جملات ارتباطی تان را واضح و ساده انتخاب کنید:کودک اتیستیک جملات را به صورت تحت اللفظی درک می کند. ضرب المثل ها و کنایه ها را کنار بگذارید تا رفتار بهتری از سمت کودک ببینید (مثلا به جای جمله ی :  پرنده پر نمیزند ! خیلی واضح به کودک بگویید که کسی اینجا نیست.)

7.با تعامل اجتماعی به کودک کمک کنید : او را راهنمایی کنید که چطور وارد بازی همسالان شود و در مواقع مختلف چگونه از کلمات مناسب استفاده کند.

8.بر توانایی های کودک تمرکز کنید ، نه ناتوانی ها : احاطه شدن در فضایی که مدام در کودک احساس شکست ایجاد کند، توان یادگیری او را کاهش میدهد.مهارت های ارتباطی کودک اتیستیک را بیابید و آن ها را تقویت کنید.

درنهایت :

اتیسم را یک توانایی متفاوت ببینید نه یک ناتوانی شاید کودک شما ، شاید به چشم هایتان نگاه نکند و یا حرف نزند اما توجه داشته باشید که هرگز دروغ نمی گوید، تقلب نمی کند و دیگران را قضاوت نمی کند.

سعیده احمدی ارشد گفتاردرماني دانشگاه ايران

تنظیم: پریسا مهدوی

منبع: فصلنامه آوای اتیسم، شماره 3