آموزش احساسات به کودکان با اختلال اوتیسم

بیماری اوتیسم (Autism) یا خود درماندگی نوعی اختلال عصبی است که در اثر آن مغز کارایی لازم جهت ارتباطات و رفتارهای اجتماعی را ندارد. لذا مبتلایان به این اختلال در یادگیری نحوه ارتباط با دیگران و تعاملات اجتماعی عاجز و ناتوان هستند.

علت بیماری اوتیسم چندان مشخص نیست‌. اما آمارها نشان می‌دهد میزان ابتلای کودک به این بیماری در مادران دارای اضافه وزن و دیابت بیش از سایرین است. به طور میانگین از هر ۶۰ تا ۷۰ کودک متولد شده در دنیا یک نفر به اوتیسم دچار می‌شود. علائم اوتیسم از سال‌های ابتدایی کودکی و قبل از ۳ سالگی بروز می‌نماید. تاکنون درمان قطعی برای این بیماری کشف نشده و تنها می‌توان از طریق آموزش و توان‌بخشی به کودک مهارت‌های ارتباطی را یاد داد. در ادامه این مطلب می‌آموزیم که چگونه می‌توان به کودک مبتلا به اوتیسم احساسات را آموزش داد؟

 

چگونگی آموزش احساسات به کودک اوتیستیک

در بیشتر مواقع کودک مبتلا به اختلال اوتیسم نه تنها قدرت شناخت احساسات دیگران را ندارد، بلکه از درک احساسات خود نیز عاجز هستند. برخی از آن‌ها در برقراری نظم در احساسات دچار مشکل می‌شوند. به عبارتی دیگر در شرایط مختلف واکنش‌های منفی یا مثبت و نیز نوع نمایش احساساتشان مطابق انتظار نیست.

باید توجه کرد که ممکن است کودک اوتیستیک نسبت به موقعیت‌های گوناگون رفتاری نشان ندهد و در دنیای دیگری باشد. اما این بدان معنا نیست که او هیچ هیچانی ندارد. بلکه آن‌ها معمولاً رفتاری متفاوت نسبت به افراد عادی از خود بروز می‌دهند.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته، کودک دچار اختلال اوتیسم همواره قدرت تشخیص حالت چهره را ندارد که در اصل این مورد قسمتی از اختلال در پاسخ‌ هیجانی نسبت به دیگران است.

در این راه والدین می‌توانند با آموزش احساسات به کودک اوتیستیک علاوه بر برقراری ارتباط بهتر با محیط پیرامون، به او کمک کنند تا احساسات خود را بهتر درک کنند. در این راه روش‌ها و تکنیک‌هایی وجود دارد که در ادامه به آن اشاره خواهد شد. اما پیش از آن برای شروع آموزش و جلب توجه کودک نکاتی وجود دارد که دانستن آن لازم و ضروری است.

چگونگی شروع آموزش به کودک مبتلا به اوتیسم

طبق عقیده کارشناسان یکی از مؤثرترین و بهترین روش‌های آموزش به کودک اوتیستیک شناخت او است. بدین منظور در ابتدا ملاقات با او باید مدتی صبر کرد و رفتار او را زیر نظر گرفت تا متوجه عکس‌العمل او در موقعیت مختلف شد.

بهتر است وارد دنیای کودک اوتیستیک نشد و هرگز او را مجبور به انجام کاری نکرد. سپس رفتاری را که کودک دوست دارد انجام دهد و از آن لذت می‌برد، تکرار کرد.

 

نحوه جلب توجه کودک اوتیستیک جهت آموزش

جهت جلب توجه کودک اوتیستیک باید در نظر گرفت که ممکن است او پیام‌های حسی را به درستی نفهمد. به ویژه در انتقال توجه از موضوع به موضوع دیگر ناتوان است. لذا جهت آغاز آموزش در مسیر نگاه کودک قرار گرفته، سپس نام او را صدا کرد.

در برخی موارد چنانچه کسی به طور ناگهانی در پشت سر کودک اوتیسم بیاید و یا او را صدا کند، به علت خروج از دنیای خودشان دچار ترس و وحشت شده و عصبی می‌شود. لذا به منظور توجه او به موارد جدید، آهسته به او ضربه زده و به جای حرف زدن در مورد چیزی بدان اشاره نمود.

تجربه ثابت کرده که اطلاعات نوشتنی و اشیا دیدنی بهتر از عبارات طولانی گفتاری توجه کودک اوتیستیک را به خود جلب می‌نماید. اما در هر صورت با آزمون و خطا روش مناسب را پیدا کرد.

 

روش‌های درمانی آموزش احساسات به کودک اوتیستیک

شیوه آموزش احساسات به کودک اوتیستیک با توجه به سن او متفاوت است‌.

 

تکنیک تحلیل رفتار کاربردی

در یکی از آسان‌ترین روش‌ها، والدین یا مربی روبروی آینه قرار گرفته و حالت‌های مختلف خنده، گریه، شادی یا عصبانیت را با صورت خود نشان می‌دهد و کودک را نیز به انجام آن تشویق می‌نماید. با این روش می‌توان کودک اوتیستیک را با بروز این مفاهیم با صورت کمک نمود‌.

به عبارت دیگر تحلیل رفتار کاربردی از تشویق برای تقویت رفتار مثبت استفاده می‌کند. در واقع با انجام رفتارهای هیجانی و عاطفی عملی کودک را تشویق به الگوبرداری از آن‌ها نمود و با هر رفتار صحیح به کودک پاداش داد.

تکنیک کارت‌های تصویری

همان‌طور که اشاره شد کودک اوتیستیک نسبت به اشیا بصری عکس‌العمل بهتری دارد. بنابراین استفاده از راهنماهای تصویری یکی دیگر از روش‌های یادگیری احساسات به کودک مبتلا به اختلال اوتیسم است. در واقع سیستم کارت‌های تصویری که چهره افراد در حالات مختلف را نشان می‌دهد، می‌توان به نوعی ارتباط زبان غیر کلامی از طریق تبادل تصاویر مفاهیم را به کودک انتقال دهد.

از طریق کارت‌های تصاویر می‌توان دیگر مهارت‌ها نظیر لباس پوشیدن را نیز به کودک اوتیسمی آموخت.

 

تکنیک بازی درمانی

شیوه‌های بازی درمانی از روش‌هایی هست که می‌توان از طریق آن کودک اوتیسمی را از نظر هیجانی به والدین متصل کرده تا با آن‌ها ارتباطی بیشتری برقرار نمایند. در واقع با یک بازی ساده می‌توان کاری کرد که آموزش‌های داده شده بهتر تأثیر کنند.

 

تکنیک بازی‌های کامپیوتری

مشاهده شده که اغلب کودکان اوتیسمی بازی‌های کامپیوتری را دوست داشته و از آن لذت می‌برند. بنابراین بازی‌های اینترنتی و فعالیت‌های این دست را به عنوان ابزاری کارآمد و مؤثر در آموزش احساسات و هیجانات به کودکان با اختلال اوتیسم استفاده کرد.

 

جمع‌بندی

آنچه مسلم است که قبل از آموزش کودکان اوتیسمی باید والدین و اطرافیان وی نحوه ارتباط و یاد دادن به کودکان دچار این اختلال را فرا بگیرند. زیرا هر گونه رفتار اشتباهی نتیجه عکس داده و کودک را مضطرب و عصبی می‌کند. در این بین برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از روش‌های کمکی از جمله ماساژ دادن، راهنمایی کردن از طریق گرفتن دست‌های وی، آواز خواندن و موسیقی و نیز آموزش کنترل حرکات کنترل نشده او مانند تکان خوردن دست به کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری احساسات به او کمک کرد.