اختلال طیف اتیسم در افراد شدت و ضعف دارد. خانواده ها نقش اساسی در اجتماعی کردن فرزندان از طفولیت دارند ومهارت های ارتباطی واجتماعی ازآموزش هایی است که توسط والدین ارائه می شود
تا درارتباط با جمع و مهمانی آمادگی های لازم را داشته و بتوانند با دیگران حتی المقدور رابطه برقرارکنند و با محیط سازگار باشند. افرادی که دانش و تجربه مستقیم با اتیسم دارند با آگاهی، درک وتلاش بی وقفه زندگی بهتری را برای زیستشان رقم می زنند. متناسب با شرایط هر فرد زمینه های ارتباطی باید بستر سازی شود و پیش نیازها ونیازها مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به شرایط رفتاری، عاطفی، ارتباطی و حسی، عوامل تحریک کننده ازقبل مناسب سازی شود.
1-آموختن آداب معاشرت، رفتاری های اجتماعی اعم از سلام دادن، معرفی، نشستن، برخاستن، دست دادن، استفاده ازقاشق وچنگال، پاک کردن دور دهان با دستمال و تعارف کردن دستمال به دیگران
2-آموزش وآماده سازی فرد دارای اتیسم برای ارتباط و سازگاری با محیط در دید وبازدید های نوروزی
3- استفاده از مشوق ها برای تقویت رفتار های مثبت.
4- حذف عواملی که موجب اضطراب، ترس و خطر هستند.
5- مراعات درحساسیت ها نسبت به نور، صدا و مواد مصنوعی رنگ شده
6- مادر با حفظ نقش خود، قاطع توام با مهر اوضاع را بطور غیر مستقیم تحت کنترل مدیریت می کند تا ازعوامل تنش زا جلوگیری شود.
فعالیت هایی که قبل از دید و بازدید های نوروزی باید تمرین شود تا کودک دارای اتیسم همکاری بهتری داشته باشد:
- تمرین نشستن کنار هفت سین، نورشمع و موسیقی را تجربه کند
- با الگوهای رفتاری دررابطه با سنت های نوروز آشنا شود
- نشان دادن تصاویری از هفت سین جهت آمادگی برای مراسم نوروز و دادن اطلاعات از وسایل هفت سین و ایجاد رغبت وانگیزه
- دیدار اقوام درجه یک که توجه وهمکاری بهتری دارند.
- درنوروز از اقوام بپرسیم اتاق بازی بچه ها کجاست.
- درصورت تحریکات محیطی فضای مناسب برای بازی مهیا شود.
- روی بسته کادوها به جای اسم افراد عکس آنها را قرار دهیم (درصورت عدم توانایی درخواندن)
- برای شکل گرفتن وتقویت تعاملات اجتماعی درنوروز فرد درخوردن غذا با سایرین مشارکت کند ودورهم غذا خورده شود
- وظایفی به کودک محول شود که بتواند مشارکت کند واز انجامش برآید.
- زمانی که درکنار هفت سین می نشینید عکس بگیرید وبه او نشان دهید.
- بسته بندی وکادو کردن را به کودک آموزش دهیم.
- بازی های نمایشی و اجرای نقش با او تمرین شود.
- از کودک دارای اتیسم بخواهیم اتفاقات خوب وبرنامه های نوروزی را تعریف کند.
این افراد با رابطه ی سالم خانواده وروش تربیتی زندگی بخش، محبت وکنترل درجامعه مطیع و کنترل شده دارای اعتماد بنفس از امنیت عاطفی برخوردارند. با ادامه تمرین وتکرار مراسم نوروز ازقبل با کسب آمادگی های لازم با کفایت وخشنودی جامعه پذیرتر درجوار افراد ونوع دوست وپذیرا نوروز لذت بخشی را تجربه خواهند کرد
تولد و عید
کودکان دارای اتیسم اغلب مناسبت های خاص و استرس زا و ناخوشایند می دانند.
ارتباط اجتماعی هنگام دادن و گرفتن هدیه نیز می تواند مشکل زا باشد، برای مقابله با این مشکلات شما می توانید روش های زیر را امتحان کنید:
- هربار فقط یک هدیه بدهید و به کودک زمان زیادی داده تا به آن نگاه کند و از آن سردربیاورد. هدیه دیگر را می توانید چند روز دیگر بدهید.
- اگر هدیه کادوپیچ شده باعث نگرانی کودک می شود، هدیه داخل سلفون بپیچید تا او بتواند آن را ببیند، عکس هدیه را روی بسته بکشید، یا کاتالوگ تصویری را روی هدیه بچسبانید.
- اگر کودک دوست ندارد، او را مجبور به باز کردن هدیه را در مقابل دیگران نکنید. رفتار درست را با گفتن ” واقعا لطف کردید-متشکرم، آن را بعدا باز می کنیم” آموزش دهید (دوستان و خانواده ناراحت نمی شوند). به این ترتیب شما می توانید متوجه شوید داخل بسته چیست و کودک را آماده کنید. برای کودک دارای اتیسم مؤدب بودن و پنهان کردن ناامیدی دشوار است، که این امر می تواند دریافت هدیه را دچار چالش کند. اغلب ممکن است هدیه بسیار مفید باشد (مانند یک کتاب) اما بلافاصله کودک را جذب نمی کند.
- هنگام عید و جشن های تولد یک لیست از آیتم های که می تواند برای کودک مناسب باشند تهیه کنید و به دیگران اطلاع دهید.
- در جلسات داستان خوانی و بازی، داستان هایی راجع به هدیه دادن و هدیه گرفتن بگویید. به این ترتیب شما می توانید واکنش های مناسب را با کودک خود تمرین کنید.
- اگر پاره کردن کاغذ مساله بزرگی برای فرزند شما است، مراقب باشید هدیه آسیب نبیند و به او اجازه دهید از این کار لذت ببرد!
- برای کمک به ایجاد تعامل، اسباب بازی می تواند فوق العاده مفید باشد و یا برعکس باعث سرخوردگی بی حد و ناراحتی کودک شود یا نادیده گرفته شود. انتخاب دقیق، ساختار بندی دقیق و برنامه ریزی دقیق شما کمک خواهند کرد تا از تجهیزات خود بهترین را بگیرند. عید نورزو و جشن های تولد می تواند به یک روال معمولی و آشنا به عنوان رویدادهای سالانه تبدیل شوند که کودک مشتاقانه در انتظار آن ها باشد.
نوجوانان اختلال طیف اتیسم معمولا با مشکلاتی از جمله مشکلات بلوغ همراه هستند که خانواده تمایلی به همراه کردن فرد با خود در مهمانی ها را ندارد و یا حتی زمانی هم مهمان دارند سعی می کنند از او دوری کنند.
برای کودکان نوجوانانی که می خواهند برای عید آماده شوند چند نکته مهم است:
1- نوجوان را مجبور نکنید به مهمانی بیاید
2- قبل از رفتن به مهمانی والدین با کودک صحبت کنند و بهتر است مهمانی رفتن و دید و بازدید را با فرزند خود بازی کنند در این صورت می توانند ارتباط بهتری با کودک خود برقرار کنند.
3- خانواده با کودک همدل باشند. ترجیحا به فرد کیف پول داده شود و همیشه مقداری پول برای عیدی دادن در کیف خود داشته باشد
4- در کودکان طیف اتیسم مشکلات متفاوت تر است، این خانواده ها در مهمانی ها سعی می کنند به اصطلاح آبرو داری کنند و به کودک خود مدام تذکر می دهند که به خوراکی ها و میوه ها دست نزند. توصیه ما به این خانواده ها این است که اگر کنترل کودک برایشان سخت است یا به مهمانی نروند و یا زمان مهمانی را خیلی کوتاه کنند چرا که این کار بهتر از این است که مدام به کودک تذکر بدهند.
5- توصیه می شود خانواده حتما اسباب بازی های مورد علاقه کودک را با خود همراه داشته باشد و خود را درگیر آموزش دادن و تربیت کودک در ایام نوروز نکند. اگر قرار است دید و بازدیدی صورت بگیرد اجازه داده شود این روند به معنای واقعی رخ دهد و موارد آموزشی را مدام به کودک تذکر ندهند.
6- اکثر نوجوانان طیف اتیسم معمولاً از این موضوع گله مند هستند که چرا مورد احترام قرار نمی گیرند، قیاس و دیده نمی شوند. توصیه می شود خانواده بر روی فرزند خود ارزش گذاری کند و در مهمانی ها از او تعریف و مشکلات و رفتارهای نامناسبش را به هیچ وجه بازگو نکند تا فرد طیف اتیسم با استرس کمتر در مهمانی ها شرکت کند و بطبع رفتار آرام تری داشته باشد.
7- به نوجوانان مسئولیت داده شود، هرچند کوچک مثل شستن میوه و … چون هم کاری یاد می گیرند و هم احساس مهم بودن می کنند، حتی اگر کاری که به او محول شده را درست انجام نداد او را تشویق کنید سرزنش کردن و گفتن عباراتی مثل: تو اصلا کاری بلد نیستی، تو هیچی یاد نمی گیری، همیشه کار اشتباه انجام می دهی و… نه تنها رفتار اورا بهتر نمی کند بلکه بد رفتاری و مطیع نبودن نوجوان را هم تشدید می کند.
8- در مهمانی ها حتما غذای مورد علاقه فرزندتان را با خود همراه داشته باشید، لزومی ندارد که کودک غذای جدیدی را تجربه کند که شاید بیقراری او را تشدید می کند.
9- لباس های مناسب و همانند همسالانشان برایشان تهیه شود.
برای اینکه تعطیلات خوب و شادی داشته باشید به جای محدود کردن خود و فرزندتان، تنش ها را کم کنید.
منبع: ویژه نامه نوروزی آوای اتیسم، فروردین97
