در ایام تعطیلات نوروز با کودک خود بازی کنید. در اینجا چند بازی ساده پیشنهاد می شود.
استفاده از چادر های بازی
- چادر های بازی (در انواع مختلف) وقتی که جمع می شوند جای زیادی نمی گیرند و می توانند برای فعالیت های زیادی مورد استفاده قرار گیرند. روش های زیر را امتحان کنید:
- زنگ زدن یا در زدن را با کودک تمرین کنید تا در چادر را باز کند و بگویید “سلام ” ببینید آیا او یک مکالمه ی کوتاه را به تقلید از شما انجام می دهد یا خیر؟ مثلا بگویید “سلام، آیا یک فنجان چای میل دارید؟” از یک زنگ واقعی یا یک قطعه چوب برای صدای واقعی استفاده کنید.
- چادر های بازی نیز گزینه ی مناسبی برای بازی “دالی- موشه ” هستند.
- برای کودکی که توانایی انجام بازی های تخیلی را دارد،”خانه های بازی “را امتحان کنید. یک بالش و پتو برای اتاق خواب و وسایل لازم برای آشپزخانه فراهم کنید.
- برای کودکی که در خواندن با شما همکاری نمی کند، بازی چادر را امتحان کنید. ممکن است در چادر بازی عواملی که تمرکز او را در خارج از چادر از بین می برند وجود نداشته باشند و به او اجازه دهد تا بهتر تمرکز کند. برای شما نشستن روی زانوها سخت خواهد بود ولی به امتحانش می ارزد.
آب بازی در در فضای باز
- استخر نیز مانند حمام وسیله مناسبی برای تشویق کودک به برقراری تعامل محسوب می گردد. کار های زیر را می توانید در استخر با کودک خود امتحان کنید:
- به کودک یک تور ماهی گیری بدهید و ببینید می تواند یک توپ را از آب خارج کند. سعی کنید از توپ بزرگ استفاده کنید که این فعالیت بیش از حد دشوار نشود. این بازی برای بهبود مهارت های هماهنگی دست و چشم بسیار مناسب است. بهتر است دو تا تور داشته باشید و مسابقه بدهید تا ببینید چه کسی می تواند توپ رازودتر بگیرد. برای افزایش انگیزه کودک از اسباب بازی مورد علاقه اش (ضد آب باشد) استفاده کنید یا هربار که موفق به گرفتن توپ می شود جایزه ای به او بدهید.
- در روش دیگر، یک ماهی با توپ پینگ پونگ ساخته، با قلم ضد آب برای آن چشم و دهان بکشید و ببینید چند بار کودک می تواند آن را به تور اندازد.
- اگر تعدادی توپ دارید، استخر را با آن ها پر کرده و ببینید آیا کودک می تواند آن ها را از آب بیرون بکشد.
- برخی از کودکان پاشیده شدن آب استخر را دوست دارند. اگر هوا خوب است اسباب بازی های پلاستیکی را داخل آب بیاندازید. اگر این کار لذت بخش است، از آن به عنوان پاداش برای فعالیت های دیگر استفاده نمایید.
- اتصالات بسیاری به شکل شخصیت های مختلف وجود دارند که می توانند به شلنگ وصل شوند و آب به طور تصادفی و نم نم بیرون می آید! در هوای بسیار گرم این فعالیت می تواند بازی خنک کننده و سرگرم کننده ای باشد. خواهر و برادر از ملحق شدن به این بازی لذت خواهند برد. مراقب حساسیت فرزند خود به آب بوده و بازی های زیر را با کودک امتحان کنید. ممکن است کودک شما مایل به گرفتن دست خواهر یا برادر یا بزرگسال دیگری باشد. به کودک حق انتخاب از بین این سه نفر را بدهید.
- سر خوردن در آب می تواند سرگرمی جالبی باشد مسابقه ی سرخوردن روی چمن را ترتیب دهید، آب را روی چمن اسپری کنید و کودک را روی یک سطح بنشانید و او را روی چمن سر دهید. از عبارت آماده …حرکت…استفاده کنید و این فعالیت را با خواهران و برادران کودک انجام دهید. کودکان حساس ترجیح می دهند لباس شنا و تی شرت بپوشند. تجهیزات بازی در فضای باز در فروشگاه های بزرگ به فروش می رسند.
مسیر های کاغذی
مکان بازی: فضای بسته
وسایل مورد نیاز: چوب بستنی، چسب، ماژیک، مقوای ضخیم سفید، یک ماشین اسباب بازی
روش اجرا:
مرحله اول
- به کودک بگویید که می خواهید یک مسیر مسابقه برای ماشین بسازید
- به چوب بستنی ها چسب بزنید و در طول مقوا با چسباندن آن ها به صورت دو خط موازی، یک مسیر برای عبور ماشین بسازید.
- حداقل سه ورق مقوا را به هم بچسبانید و جاده را ادامه دهید.
- وقتی یکی از مقواها را آماده کردید، از کودک بخواهید بقیه را به همان ترتیب ادامه دهد و تا اندازه ای که مایل بود جاده را طولانی کند.
مرحله دوم
- از کودک بخواهید ریل قطار بسازد. دو خط موازی به فاصله 5 سانتی متر و خطوطی که آن ها را قطع می کنند.
هدف:
- تقویت مهارت های ظریف حرکتی: این فعالیت سرگرم کننده برای کودکانی که نمی توانند انگشتان خود را با دقت به کار گیرند، فرصت مناسبی است تا با انجام کاری مانند چسباندن چوب ها بر روی کاغذ مهارت های لازم برای انجام کارهای ظریف را به دست آورند.
- یادگیری مفهوم جهت: در این فعالیت خطوطی در طول کاغذ ایجاد می شود و خطوطی دیگر آن ها را قطع می کنند. به این ترتیب فرصت مناسبی برای کارکردن بر روی جهت ها فراهم می گردد.
- پیش نیاز نوشتن: این فعالیت ها با به کار گیری ابزارهای سرگرم کننده ماهیچه های ظریف انگشتان را تقویت می کند تا بتوانند لواز مربوط به نوشتن را دست بگیرند.
جدول اشخاص
مکان بازی: فضای باز- فضای بسته
وسایل مورد نیاز:
- یک صفحه شطرنجی با چهارخانه (2*2) یا 9 خانه (3*3)، نام افراد خانواده یا دوستان را داخل خانه های جدول بنویسید (برای کودکانی که فاقد مهارت خواندن هستند، از تصاویر استفاده کنید.)
- برگه های کوچک کاغذ برای نوشتن توضیحات، روی هر کاغذ توضیحاتی شامل صفحات فیزیکی (مثل رنگ مو)، چیزهایی که افراد دوست دارند (مثل پیتزا، ماهی گیری)، شغل (معلم) و محل زندگی (نام شهر) را بنویسید.
روش اجرا:
- به نوبت یک برگه از توضیحات را از میان برگه ها بیرون بکشید. توضیحات مربوطه را با اشخاص داخل جدول تطبیق دهید.
- هدف نهایی تکمیل جدول با مشخصات منطبق با افراد داخل جدول می باشد.
هدف:
- تقویت مهارت های مشاهده: این فعالیت کودکان را برای توجه به ظاهر فیزیکی افراد به چالش می کشد.
- تئوری ذهن: این بازی به کودکان کمک می کند که درک کنند دیگران علایقی متفاوت با آن ها دارند. این مهارت، پیش نیازی برای تئوری ذهن کودک به شمار می رود.
- زبان گفتگو: دانستن نکات کلیدی در مورد این که دیگران برخی چیزها را دوست دارند و از برخی دیگر بدشان می آید و همچنین داشتن اطلاعلاتی از دیگران مانند شغل یا صفات فیزیکی آن ها، مقدمات شروع مکالمه را برای کودکان فراهم می کند.
این فعالیت با به کار گیری صفات فیزیکی، بر روی مشاهدات عینی کار می کند (مانند رنگ) شما می توانید این فعالیت را با کار بر روی مشاهدهات ذهنی گسترش دهید (مانند دوست داشتن پیتزا، دوست نداشتن گربه ها). این بازی موجب علاقه مند شدن کودک به دیگران می شود و درک می کند که اگر چه افراد با یکدیگر تفاوت دارند، هر فرد می تواند علایق، سرگرمی ها و صفات مشترکی با دیگران داشته باشند.
یک تجربه: والدین پسری که با او کار می کردم، گفتند که پس از چند بار بازی، پسرشان شروع به پرسش در مورد بستگانشان کرده و اصرار به ساختن کارت های جدید داشته است. والدین این پسر بچه گفتند که پیش از این فرزندشان علاقه ای به دیگران نشان نداده، اما پس از اجرای این بازی به طور ناگهانی علاقه مند به داشتن اطلاعات از دیگران شده است. نکته ی قابل توجه این است که پرسش های کودک در مورد اعضای خانواده منجر به شروع مکالمات دو طرفه گردیده است.
رفتار محترمانه
مکان بازی: فضای بسته
وسایل مورد نیاز:
- یک کیف بزرگ پر از توپ های سفید پینگ پونگ
- یک ظرف شیشه ای (بانکه)
روش اجرا:
- هر بار که کودک رفتار محترمانه ای با شما داشت، بر روی یک توپ سفید پینگ پونگ یاد داشت کنید و توپ را به داخل بانکه بیندازید.
- هرگاه بانکه پر شد، به همراه یکی از دوستان جشنی برپا کنید.
هدف:
تعامل اجتماعی خود انگیخته: داشتن رفتار محترمانه به صورت خود جوش، قدم بعدی برای کودکانی است که قوانین اجتماعی جدیدی را می آموزند و کسب این مهارت بسیار سخت است. به همین دلیل در این بازی جایزه در نظر گرفته شده است.
یادآوری کننده دیداری: قرار دادن ظرف شیشه ای در معرض دید کودک، موجب می شود، به طور مرتب به کودک یاد آوری می شود که رفتاری محترمانه داشته و او داشتن این رفتار را در برنامه خود قرار می دهد.
یادگیری سیستم تشویقی: این بازی یک فرآیند مداوم و تدریجی است و سیستم دریافت جایزه کوتاه مدت و دراز مدت را به کودک می آموزد.
اجرای فرمان
مکان بازی: فضای بسته
وسایل مورد نیاز:
- تصاویری از شخصیت های مورد علاقه ی کودک (مثل باب اسفنجی یا هر شخصیتی که کودک می شناسد.)
- یک قطعه چوب (شبیه جوب بستنی)
روش اجرا:
- با تعیین شخصیت مورد علاقه به عنوان بازی گردان و یا دادن فرمان از زبان او بازی را شروع کنید.
- عکس شخصیت مربوطه را به انتهای چوب بچسبانید.
- به کودک بگویید که شما هم با او بازی خواهید کرد. سپس از قول عروسک بگویید که چه کاری باید انجام دهد. از کودک بخواهید آن چه که شخصیت مورد نظر می گوید را اجرا کند.
نکته: اگر برایتان مشکل است در دو نقش بازی را ادامه دهید (خودتان و شخصیت مورد علاقه کودک) فقط از جانب آن شخصیت صحبت کنید. رعایت این نکته در مورد کودکان سنین پایین تر و کودکانی که حرف پذیر نیستند صدق می کند. به خاطر داشته باشید هدف اصلی در این فعالیت، دنبال کردن دستورالعمل کلامی است.
- از کودک بخواهید با دقت به حرف های “باب اسفنجی ” گوش کند.
- پس از اینکه دستورالعمل را اجرا کرد، از او بخواهید بگوید که چه کاری انجام داده است.
- پس از این که کودک به دنبال کردن دستورالعمل های باب اسفنجی عادت کرد، می توانید برای انجام کار های روزمره نیز از این شخصیت کمک بگیرید.
هدف:
- اجرای دستورالعمل ها: این فعالیت به کارگیری حس شنوایی را در اجرای دستورالعمل های کلامی آموزش می دهد.
- تقویت مهارت های شنیداری: کودک برای فهمیدن آن چه باید انجام دهد، لازم است به آنچه که گفته می شود با توجه گوش کند.
- درک کلامی: این فعالیت کودک را در فهم کلمات رفتاری و فرمان های یک و دو مرحله ای بازی می کند.
چراغ قرمز_چراغ سبز
مکان بازی: فضای بسته
وسایل مورد نیاز:
دو ورق کاغذ رنگی (قرمز و سبز)
توپ بزرگ دسته دار (قابل تهیه در فروشگاههای ورزشی و اسباب بازی)
روش اجرا:
ابتدا به کودک بیاموزید رنگ سبز یعنی “حرکت ” و رنگ قرمز یعنی “ایست “
از شخص دیگری بخواهید کاغذ قرمز یا سبز را بالا بگیرد از کودک بخواهید که بگوید “حرکت ” دا “ایست “. بسیاری از کودکان خیلی زود این بازی را یاد می گیرند و حرکت با رنگ و کلمات مرتبط می شود.
توپ دسته دار را به کودک نشان دهید و چند سانتی متر دورتر از او بایستید. به طور متناوب کاغذ قرمز یا سبز را برای فرمان ایست یاحرکت بالا بگیرید. گاهی ممکن است لازم شود علاوه بر نشان دادن رنگ ها، از نشانه های کلامی “حرکت ” یا “ایست ” نیز استفاده کنید.
روش اجرا به صورت گروهی
یکی از شرکت کنندگان را به عنوان اعلام کننده انتخاب کنید.
همه شرکت کنندگان در صفی به فاصله 5/2 تا 5/4 متری از اعلام کننده بایستند.
هنگامی که اعلام کننده فرمان حرکت می دهد، همه شرکت کنندگان باید به صورت لی لی به سمت او حرکت کنند و با بالا بردن چراغ قرمز همگی باید توقف کنند.
پس از توقف نزدیکترین فرد به اعلام کننده جای خود را در دور بعدی عوض می کند.
روش دیگر اجرا: این بازی برای کودکان کوچکتر می تواند به صورت لی لی یا حرکت چهار دست و
وپا انجام شود. همچنین در فضای باز می توان این بازی را با سه چرخه انجام داد.
یک تجربه: من و یک گفتار درمانگربا سه پسر برای آمادگی در این فعالیت کار می کردیم. در
ابتدا مطئن شدیم که آنها تفاوت بین دو رنگ قرمز و سبز را می دانند و از این دو رنگ را از بین رنگ های دیگر تمییز می دهند. سپس به طور عملی به آنها آموختیم که متناسب با رنگ، حرکت یا توقف کنند.
یکی از ما دست کودک را می گرفتیم و دیگری کاغذ سبز را بالا می گرفت و باصدای بلند فرمان حرکت می داد! شخصی که دست کودک را گرفته بود تکرار می کرد “حرکت “! و به اتفاق هم به حرکت ادامه می دادند تا فرمان “ایست ” صادر شود. سپس دوباره مفهوم “حرکت ” و “ایست ” را با ادا کردن عبارات “چراغ سبز ” و “چراغ قرمز ” یاد آوری می کردیم.
در ابتدا بازی را بدون توپ اجرا کردیم ولی برای دو تا از پسران پیروی از فرمان توقف در هنگام
دویدن کار مشکلی بود. بنابر این توپ دسته دار را وارد بازی کردیم و متوجه شدیم با این روش توجه هرسه نسبت به فرمان توقف و همچنین کنترل آنها نسبت به بدنشان افزایش یافت. احتمالا چنین نتیجه ای به دلیل ایجاد حس عمقی ناشی از توپ بر بدن آنها حاصل شده است. ما ازانجام این فعالیت تصویربرداری کردیم و تماشای آن برای آن سه کودک مبتلا به اتیسم بسیار هیجان انگیز بود به طوری که با تماشای آن به شدت می خندید.
هدف:
کنترل بدن: استفاده ازتوپهای بزرگ دسته دار، کودکان را در کنترل حرکت و توقف یاری می دهد.
توجه به نشانه های محیطی: همه شرکت کنندگان یاد می گیرند که نشانه های دیداری و شنیداری را دنبال کنند.
یادگیری مفاهیم کلامی: این بازی مفاهیم اولیه کلامی را با نشانه های دیداری مربوط به آن مفاهیم مرتبط می کند.
یادگیری مهارت های پیش از مدرسه: همزمانی حرکت یا توقف با نمایش رنگها درک کودک را از مفهوم در نظر گرفته شده برای هر رنگ بالا می برد. این مفهوم که سبز یعنی حرکت و قرمز یعنی ایست.
ایجاد حس عمقی: حرکت لی لی و همچنین این حرکت و توقف های پیاپی در مفاصل حس عمقی ایجاد می کند.
تعامل اجتماعی: این فعالیت موقعیت های مناسبی برای مشارکت کودک فراهم می کند؛ زیرا بازی دارای هدفی واضح با حداقل تعامل و لذت فراوان است.
چیدن میز
وسایل مورد نیاز:
برگه های بزرگ کاغذ
ماژیک سیاه
لوازم سفره شامل بشقاب، قاشق و چنگال، نمک و فلفل، دستمال سفره
روش اجرا:
برگه های کاغذی را روی میز پهن کنید و لوازم مربوط به خوردن شام را روی میز بچینید
از کودک بخواهید این لوازم را با ماژیک بر روی کاغذ دورگیری کند. برای هر کدام از اعضای خانواده یک کاغذ آماده کنید و اسم هر فرد را روی کاغذ مربوط به خود بنویسید. دو کاغذ اضافه برای میهمانان احتمالی درست کنید.
برگه‌ها را لمینت کنید.
این کار با ایجاد نشانه های دیداری به کودک کمک می کند تا به راحتی میز را بچیند و هر چیزی را در جای خود قرار دهد.
کودک را با پرسیدن این سوال به فعالیت تشویق کنید: امشب برای شام چند نفر دور میز می نشینند؟ اگر کودک برای پاسخ مشکل داشت، به اتفاق همه افراد را نام ببرید و بشمرید.
از کودک بخواهید نام هر فرد را با رومیزی ساخته شده تطبیق دهد.
از کودک بخواهید رومیزی هر فرد را در جای مخصوص خودش روی میز بگذارد.
به کودک بگویید که قرار است چه چیزی سرو شود و از او بپرسید که برای خوردن غذای مورد نظر چه وسایلی لازم است: سوپ را با چه وسیله ای میخوریم چنگال یا قاشق؟ آیا برای خوردن ساندویچ به کارد نیاز داریم؟
سپس از کودک بخواهید میز را بچیند.
هدف:
رشد مهارت های روزانه: نشانه های دیداری ارائه شده در این فعالیت طرحی از مراحل کار را به کودک نشان می دهد که انجام فعالیت را برای او آسان می‌کند این کار شروع مناسبی برای انجام فعالیت های روزانه است.
مهارت های دیداری – فضایی: کودک باید لوازم میز/ سفره را با طرح کشیده شده بر روی کاغذ تطبیق دهد. مثلاً چنگال یا قاشق را درست منطبق بر شکل بر روی میز قرار دهد.
ایجاد مهارت های پیش از مدرسه: تطبیق، چیدمان و سازماندهی، همه جزوه مهارتهای هستند که کودک باید پیش از مدرسه کسب نماید.
تدارک یک پیک نیک
مکان بازی: فضای باز- فضای بسته
وسایل مورد نیاز:
نوارچسب کاغذی
ورقه های کوچک کاغذ یا برچسب های کوچک کاغذی
ماژیک آبی یا سیاه
پلاستیک کوچک زیپ کیپ
تکه های کوچک مواد خوراکی مانند بادام زمینی، تکه های بریده شده سیب، بیسکوییت، دانه های انگور و مانند آن
یک کیسه پلاستیکی بزرگ دسته دار
یک پتوی کوچک یا زیرانداز
لیوان های پلاستیکی و نوشیدنی
روش اجرا:
هنگامی که برای نخستین بار این بازی را انجام می دهید، بهتر است دو نفره به یک پیک نیک بروید، شما و کودک. وقتی کودک مفهوم بازی را آموخت، می تواند دیگران را هم دعوت کند. (هم به صورت واقعی و خیالی)
نخست، هایی که می‌خواهید با خود ببرید، بر روی کاغذهای برچسب‌ها بنویسید.
حالا با کودک گفت و گو کنید و از او بپرسید که چه تعداد از هر کدام از خوراکی ها را مایلید با خود ببرید: ما دو نفر هستیم- من و تو- چند برش سیب باید با خود ببریم؟ اگر کودک پاسخ دهد یک یا دو برا وادار کنید که به پاسخ خود فکر کند. یک تکه در این صورت تو یک تکه میخوری و برای من چیزی نمی ماند!”،” اگر تو بخواهی 2 تکه بخوری و من هم بخواهم 2 تکه بخورم، آن وقت چند تکه ای باید با خود ببریم؟ بیا باهم بشماریم که چند تکه باید ببریم.”
پس از اینکه تصمیم گرفتید از هر خوراکی چند تکه ببرید، در مقابل هر خوراکی، تعداد آن را بنویسید.” مثلاً سیب: 4 تیکه “. اگر کودک قادر به نوشتن هست، از او بخواهید نامه خوراکی ها و اعداد مربوط به هر کدام راه به صورت خانم ها بر روی تکه های کاغذ یا برچسب ها بنویسد و سپس آنها را بر روی پلاستیک زیپ کیپ بچسبانید.
سپس از کودک بخواهید نوشته ها را بخواند و مطابق با آن، خوراکی ها را بشمارد و داخل زیپ کیپ ها بریزد.
همه پلاستیک ها را داخل کیسه بزرگ تر بگذارید. زیرانداز، لیوان و نوشیدنی را نیز بردارید.
به سمت محلی که برای پیکنیک انتخاب کرده اید بروید: حیاط، اتاق نشیمن یا پارک نزدیک خانه.
روش دیگر اجرا: اگر کودک نمی‌تواند بخواند یا بنویسد، به جای نوشتن از تصاویر خوراکی‌ها استفاده کنید و به جای نوشتن اعداد، از نقطه استفاده کنید. مثلاً جلوی سیب 4 نقطه بگذارید و… سپس تصاویر را روی پلاستیک ها بچسبانید.
هدف:
شمارش: در این فعالیت با شمارش تعداد خوراکی ها مفهوم عدد آموخته می شود.
تناظر یک به یک: در این بازی تعداد خوراکی ها با شکل عددی آن تطبیق داده می شود.
تشخیص اعداد و کلمات: این فعالیت فرصت‌های فراوانی را برای خواندن و نوشتن اعداد و کلمات فراهم می کند.
منبع:فصلنامه آوای اتیسم، ویژه نامه نوروزی، فروردین 97
