در طول ماه‌های اول زندگی، نوزادان به‌سادگی وارد یک چرخه‌ی خواب‌وبیداری طبیعی می‌شوند.
آن‌ها معمولاً دفعات چرت زدن‌های روزانه را کم می‌کنند و خوابیدن برای زمان طولانی در شب را آغاز می‌کنند؛ اما برخی از کودکان در به‌خواب رفتن یا خوابیدن مداوم در طول شب مشکل‌دارند.
اختلالات خواب در کودکان اتیسم نسبت به سایر کودکان شایع‌تر است. محققان تخمین زده‌اند که بین ۴۰% تا ۸۰% از کودکان طیف اتیسم مشکلات خواب‌دارند.
شایع‌ترین مشکلات خواب در میان کودکان طیف اتیسم عبارت است از:
۱٫ مشکل در به خواب رفتن (شروع خواب)
۲٫ اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب- بیداری
۳٫ کیفیت پایین خواب
۴٫ بیدار شدن زودهنگام و بیدار شدن مکرر در طول شب
نداشتن خواب خوب نه‌تنها خود کودک بلکه تمام اعضای خانواده را درگیر می‌کند. اگر روزهای زیادی است که صبح‌ها شما و کودکتان با چشم‌های خسته و خون افتاده از مشکلات خواب، بیدار می‌شوید، مداخلاتی در سبک زندگیتان می‌تواند کمک‌کننده باشد.
علت اختلالات خواب در کودکان اتیسم چیست؟
دلایل اصلی وجود مشکلات خواب در کودکان اتیسم مشخص نیست اما نظریه‌هایی در این زمینه وجود دارد.
اولین نظریه در ارتباط با نشانه‌های اجتماعی است. افراد می‌دانند که چه زمانی در شب، زمان خوابیدن است. این اتفاق به کمک چرخه‌های شبانه‌روزی بدن و تاریکی-روشنایی رقم می‌خورد اما علاوه بر این موارد، نشانه‌های اجتماعی نیز به آن‌ها کمک می‌کند. مثلاً اینکه کودکی می‌بیند که خواهر یا برادرش آماده‌ی خوابیدن شده است. کودکان اتیسم که اغلب مشکلاتی در روابط دارند ممکن است این نشانه‌ها را دریافت نکنند یا به‌اشتباه تفسیر کنند.
نظریه‌ی دیگر در ارتباط با هورمون ملاتونین است که به‌طور طبیعی در چرخه‌های خواب‌وبیداری نقش دارد. برای ساخت ملاتونین بدن نیاز به آمینواسیدی به نام تریپتوفان دارد که تحقیقات نشان داده است میزان آن در کودکان اتیسم پایین‌تر یا بالاتر از حد نرمال است. به‌طور طبیعی سطح ملاتونین در پاسخ به تاریکی افزایش و در مقابل روشنایی روز کاهش می‌یابد. برخی تحقیقات نشان داده است که ترشح ملاتونین در کودکان طیف اتیسم در زمان درست در طول روز ترشح نمی‌شود، سطح بالایی از ملاتونین در طول روشنایی روز و سطح پایینی از آن در طول شب تشرح می‌شود.
یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند باعث مشکل در به خواب رفتن و بیدار شدن مکرر از خواب در اواسط شب باشد، حساسیت این کودکان به محرک‌های محیطی مانند صدا و لمس است. درحالی‌که سایر کودکان زمانی که مادرشان درب اتاق را باز و بسته کرده یا وسایلی را جابه‌جا می‌کند به خواب خود ادامه می‌دهند، کودکان اتیسم از خواب می‌پرند.
مشکلات خواب چه اثراتی می‌تواند داشته باشد؟
نداشتن خواب خوب در شب می‌تواند تأثیرات جدی بر زندگی و سلامت کلی کودک داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که در کودکان اتیسم بین اختلالات خواب و مشکلات زیر ارتباط وجود دارد:
۱٫ پرخاشگری ۲٫ افسردگی ۳٫ بیش‌فعالی ۴٫ افزایش مشکلات رفتاری ۵٫ تحریک‌پذیری ۶٫ ضعف در یادگیری و کارکردهای شناختی
در یک تحقیق نشان داده شد که والدین کودکان اتیسم دچار کمبود و کیفیت پایین خواب هستند و نسبت به والدین سایر کودکان زودتر از خواب بیدار می‌شوند.
چگونه بدانم فرزند من اختلال خواب دارد؟
میزان نیاز کودکان به خواب با یکدیگر متفاوت است؛ اما به‌طور کل میزان نیازشان بر اساس سن عبارت است از:
· ۱ تا ۳ سالگی: ۱۲ تا ۱۴ ساعت در روز
· ۳ تا ۶ سالگی: ۱۰ تا ۱۲ ساعت در روز
· ۷ تا ۱۲ سالگی: ۱۰ تا ۱۱ ساعت در روز
اگر کودک شما به‌سختی به خواب می‌رود یا اینکه مکرراً در طول شب از خواب بیدار می‌شود می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات خواب باشد. شما می‌توانید یک دفتر یادداشت خواب تهیه کنید و به مدت یک هفته زمان خواب و میزان خواب کودک خود را یادداشت کنید. شما می‌توانید هر نشانه‌ای در طول خواب مانند خروپف، تغییر در الگوی تنفس و یا مشکل در تنفس، حرکات بدنی غیرمعمول را یادداشت کنید. این اطلاعات را برای تشخیص بهتر در اختیار پزشک کودکتان قرار دهید.
چگونه می‌توانم به خواب بهتر کودک خود کمک کنم؟
داروهای خواب فقط باید به‌عنوان آخرین راه‌حل درمان در کودکان استفاده شود. در ادامه پیشنهاد‌هایی برای تغییر در سبک زندگی که می‌توانند مدت و کیفیت خواب را بهبود بخشد ذکر می‌شود.
۱٫ از دادن محرک‌هایی مثل کافئین و شکر به کودکتان قبل از خواب پرهیز کنید.
۲٫ یک‌روال معمول برای قبل از خواب کودکتان ایجاد کنید. برای مثال او را به دستشویی ببرید، برایش قصه بخوانید و هر شب در ساعت مشخصی او را به رختخواب ببرید.
۳٫ حداقل یک ساعت قبل از زمان خواب تلویزیون را خاموش‌کنید، استفاده از بازی‌های ویدیویی و سایر فعالیت‌های محرک را ممنوع کنید.
۴٫ به کودکتان کمک کنید تا قبل از خواب با خواندن کتاب، پیام‌های محبت‌آمیزی که به او می‌دهید یا یک موسیقی ملایم ریلکس کند.
۵٫ از پرده‌ی ضخیم برای اتاق‌خواب استفاده کنید تا نور و روشنایی‌های خارج از منزل مزاحمتی برای خواب کودکتان ایجاد نکند.
۶٫ مطمئن باشید تخت خواب کودک در طول خواب صدای غژ‌غژ نمی‌دهد.
۷٫ اطمینان حاصل کنید که دمای اتاق و انتخاب اتاق‌خواب متناسب با نیازهای حسی کودک شما باشد.
۸٫ با مشورت پزشک کودکتان می‌توانید فقط قبل از خواب از ملاتونین استفاده کنید. ملاتونین می‌تواند سبب بهبود سیکل خواب- بیداری کودک اتیسم شما بشود.
۹٫ از یک متخصص در خصوص نوردرمانی مشورت بگیرید. قرار گرفتن دوره‌ای کودکتان در مقابل نور صبح باعث تنظیم میزان ملاتونین شده و به بیداری آن‌ها در طول روز کمک می‌کند.
فرح بکی زاده
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
منبع: فصلنامه آوای اتیسم شماره ۷
