داستان های اجتماعی چیست وچه کاربردی برای کودکان دارای اتیسم دارد؟

داستان های اجتماعی در سال 1991 توسط کارول گری معرفی شد تا افراد دارای اختلالات طیف اتیسم ادراک بهتری از رفتارها و ارتباط اجتماعی به دست آورند. داستان اجتماعی توصیف مختصری از یک وضعیت، شرایط و یا فعالیت خاص است و شامل اطلاعاتی مختصر و واضح در مورد وقایع مورد انتظار و علل آن‌ها در چنین شرایطی است. در این روش اطلاعاتی در مورد واکنش‌های محتمل دیگران در وضعیت‌های مشخص به منظور دادن چارچوبی مناسب برای عکس العمل‌های رفتاری فرد به وی ارائه می‌شود. این روش به دیگر افراد فاقد اختلالات طیف اتیسم نیز علل و چرایی رفتارها و عکس العمل‌های افراد دارای این اختلال را توضیح می‌دهد و از این طریق فرصت بیشتری برای ادراک عکس‌العمل و رفتار‌های این افراد فراهم می‌کند.
این روش برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم تدوین شده است اما در ارتباط با بزرگسالان و نوجوانان نیز کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد (گری، 1994؛به نقل از صمدی1392). با ارائه اطلاعاتی در ارتباط با شرایطی که برای فرد دشواری ایجاد کرده است و توضیح آن شرایط برای وی می‌توان به بهبود اوضاع و تسلط فرد بر موقعیت با استفاده از داشتن الگو و سرمشق‌های رفتاری، کمک کرد.

داستان‌های اجتماعی می‌توانند اشکال و حالت‌های مختلفی داشته باشند. می‌توان آن را با استفاده از جملات و تصاویر ساده روی یک برگ کاغذ ساخت و یا به صورت یک کتابچه تدوین و یا روی نوار ضبط صوت یا ویدئو ضبط کرد. تکنولوژی نوین و کامپیوتر نیز امکان خلق داستان‌های ساده و صریح را فراهم کرده است. یکی از مناسب‌ترین آن‌ها استفاده از برنامه پر استفاده و ساده‌ای مانند پاورپوینت است. سازنده‌ی برنامه ممکن است داستان خود را برای فرد دارای اختلال خوانده و ضبط کند تا وی بتواند در زمان مورد نیاز خود آن را پخش کرده و گوش دهد و یا اگر داستان به صورت مکتوب به وی داده شده است، بتواند آن را بخواند.

یک داستان اجتماعی موفق قصه‌ای مرتبط، اطمینان‌بخش و ساده دارد. اغلب با استفاده از ضمیر اول شخص مفرد نوشته می‌شود. زمان جمله‌های آن زمان حال است و موضوعی که برای فرد مهم و دارای ارزش است را بیان می‌کند. باید نکات اصلی و اساسی را برجسته کند و به نشانه‌های اجتماعی مشخص و ویژه اشاره کند. این داستان‌ها اغلب علل بروز اتفاق‌ها و چرایی آن‌ها را توضیح می‌دهد و به فرد دارای اتیسم می‌گوید که از وی چه رفتارهایی انتظار می‌رود که از خود نشان دهد.

کاربرد داستان‌های اجتماعی

داستان‌های اجتماعی را می توان در موارد زیر به کار برد:

– به منظور ایجاد مهارت‌های مربوط به مراقبت از خود (به عنوان مثال چگونگی مسواک زدن، شستن دست)، مهارت‌های اجتماعی ( به عنوان مثال سهیم شدن با دیگران، درخواست کمک از دیگران، تشکر کردن، وارد شدن به صحبت و مکالمات دیگران) و توانمندی‌های تحصیلی.

– حمایت از افراد دارای اختلال به منظور مقابله با تغییرات ایجاد شده در محیط و نحوه برخورد با تغییرات پیش بینی نشده در برنامه‌های معمول (مثلاً غیبت معلم، اسباب‌کشی و تغییر منزل).

– ارائه بازخوردهای مثبت به افراد دارای اختلال با توجه به توانمندی های آنان و یا اکتساب های آموزشی و تحصیلی به منظور تقویت اعتماد به نفس آنان.

-به عنوان نوعی استراتژی رفتاری (مثلاً در هنگام عصبانیت باید چکار کرد؟ چگونه با رفتارهای وسواسی مقابله کرد؟)