ایران ، جهانی در یک مرز

ایران سرزمینی با هزاران سال پیشینه های ارزشمند زیستی، با تمدن و فرهنگی غنی و بابیش از یک میلیون اثر تاریخی ثبت شده و صدها اثر ثبت نشده، موزه ای است پویا و گران سنگ و گنجینه ای است والا؛ و البته این پیشینه را طبیعتی رقم زده است که بی بدیل است و شگفت انگیز.

وجود کوه هایی بلند و پوشیده از برف با ده ها قله بالای 4000 متر، آتشفشان ها، یخچال ها و غارهای اعجاب انگیز، چشمه های معدنی بیشمار، رودخانه ها، پهن آب ها و تالاب ها، ذخیره گاه های جنگلی هیرکانی و ارسباران، تنها موجودات بازمانده از عصر یخبندان، بیابان ها و کویر های خشک لوت و کویر مرکزی، هزاران گونه گیاهی و جانوری و بعضاً منحصر به فرد اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست، حشره، ماهی و …، ده ها اندوختگاه ملی ( پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناه گاه حیات وحش و … ) و بین المللی ( ذخیره گاه زیست کره، تالاب های بین المللی و … ) همه و همه فضایی متنوع برای زیست اقوام و عشایر گوناگون با آداب و رسوم و فرهنگ های متنوع بوجود آورده است.

حضور در طبیعت و اجرای برنامه‌های آموزشی در طبیعت مزایا و فواید زیادی برای همه افراد و به‌ویژه افراد دارای اتیسم دارد، در مصاحبه‌های صورت گرفته با خانواده‌ها و متخصصان در سه حوزه کلیدی و مهم، اثربخشی حضور در طبیعت را این‌چنین بیان کرده‌اند: عملی کردن و متناسب کردن برنامه‌های آموزشی با واقعیت‌های روزمره ی زندگی، توسعه‌ی مهارت‌های اجتماعی و سلامت و همچنین آموزش مهارت‌های روزمره زندگی در حوزه‌های سلامت و رفتارهای اجتماعی و شخصی؛ و یکی از مهم‌ترین بخش‌ها اثرگذاری بر روی هیجانات این افراد و توانایی‌های شناختی آن‌ها است.

تحقیقات دیگر نیز نشان داده است که حضور در طبیعت باعث افزایش سطح آرامش، تحمل، دقت شنیداری، استقلال، باقی ماندن بر روی تکلیف برای مدت طولانی، احساس خوشحالی از پیوستن به گروه، ایجاد حس مسئولیت‌پذیری و اعتمادبه‌نفس، ایجاد تعاملات دوطرفه و معنادار و به اشتراک گذاشتن وسایل می‌گردد.

ما انتظار داریم که کودکان و افراد دارای اتیسم با برقراری ارتباط با طبیعت، به این حس برسند که در کجای دنیا قرارگرفته‌اند و برای رسیدن به اهداف ذکرشده در بالا، چگونه وارد محیط شوند و فضایی را داشته باشند تا بتوانند به‌صورت مستقل، جستجو و کاوش کنند.

نکته مهم دیگر این‌ است که آرامشی که بیشتر افراد دارای اتیسم با حضور در طبیعت به دست می‌آورند شگفت‌انگیز است، تماس با آب، چوب، خاک و ارتباط برقرار کردن با مواد موجود در طبیعت می‌تواند آرامش خاصی را به آن‌ها منتقل کند که با حضور در کلاس‌های مختلف توان‌بخشی دیگر وجود ندارد.

محیط‌های طبیعی عموماً فعالیت‌های یکپارچگی حسی که درمانگران در کلاس‌ها و کلینیک‌ها به کار می‌گیرند را شامل می‌شود که بخشی از آن شامل برانگیختگی و جلب‌توجه است. وجود سنگ‌ها، درختان، چمنزارها، گل‌ها، تپه‌ها و گودال‌ها و … نمونه یک محیط بازی و درمانگری است. می‌توان فعالیت‌های حرکتی مفیدی را از طریق بازی انجام داد و از نور شدید محیطی و بوهای نامطبوع نیز دوری کرده و با نشستن در زیر درختان به آرامش خاصی رسید. همچنین وجود رنگ‌های آبی و سبز که در طیف گرم و آرام هستند در ایام فصل بهار به‌دفعات در محیط اطراف دیده می‌شود که این عامل می‌تواند در بهبود فرایند یادگیری کمک‌کننده باشد.

در فرایند یکپارچگی حسی که شامل درگیر کردن حواس مختلف بویایی، شنوایی، دیداری، لامسه و چشایی است، به‌راحتی و با حضور در یک فضای باز طبیعی مثل جنگل‌ها، باغ‌ها، پارک‌های بزرگ می‌توان همه این حواس را تحریک کرد و فعالیت‌های توان‌بخشی را با آرامش بیشتری با کودک تمرین کرد. استفاده از آب رودخانه‌ها، خاک، تنه بریده‌شده و برگ درختان در ابعاد، رنگ‌ها و شکل‌های مختلف و همچنین میزان زبری یا نرمی آن‌ها، صدای آب، باد، حرکت درختان و پرندگان با زیروبمی‌های متفاوت، همه می‌تواند برای بهبود مهارت‌ها و حواس افراد دارای اتیسم تحریک کننده باشد.

در ایام نوروز و تعطیلات خانواده‌ها می‌توانند از طریق، کاشت گل و گیاه، کاشتن بذر و درخت و انجام فعالیت‌های همچون بیل زدن، آبیاری، پاشیدن دانه و همچنین درست کردن آتش، شکستن چوب‌های خشک و یا فعالیت‌های تفریحی و حرکتی همچون بالا رفتن از یک طناب روی درخت و یا آب‌بازی کردن در کنار رودخانه‌های امن و انجام بازی‌های خانوادگی و شاد از این طبیعت استفاده بهینه کنند و با آن بیشتر دوست شده و ارتباط صحیح و بهتری برقرار کنند.

منبع:فصلنامه آوای اتیسم، ویژه نامه نوروز، فروردین97