معجزه هنر درمانی

یکی از روش های درمانی که در سراسر دنیا در مورد این کودکان انجام می شود و بسیار نتیجه بخش بوده هنر درمانی است.هنر درمانی نه تنها برای کودکان اوتیستیک بلکه برای درمان افسردگی ،افراد دچار معلولیت،نوجوانان، اختلافات زناشویی،مشکلات مربوط به روان هم معجزه است.

شاید به ۱۰ سال هم نمی رسدکه ایران موضوعی به نام اتیسم را جدی گرفته است و به صورت حرفه ای کمر به حل معضلات کودکان اتیستیک و خانواده های آن ها بسته است.این موضوع مبهم و تا حدی ناشناخته تحقیقات بسیاری را به دنیای پژوهش ایران امروز عرضه داشته است مراکز توانبخشی و کیلنیک های روان شناسی ،آموزش و پرورش استثنایی ،انجمن های حمایتی و …….به فکر افتاده اند با این موضوع دست و پنجه نرم کنند.در این میان والدین این کودکان مستاصل و پریشان از این مرکز به آن مرکز از این مدرسه به آن مدرسه و خلاصه از این مربی به آن مربی در حرکتند و گاه به این فکر می کنند که با مهاجرت مشکل کودکشان را رفع کنند.

در این جنگ و گریزها امیدها و ناامیدی ها  اشک ها و لبخند ها تنها به این می اندیشند که چه کسی درست می گوید؟کدام راه بهتر است؟ به کدام رهنمود توجه کنم ؟و هزاران سوال و دلواپسی که همه ی آن ها طبیعی است.

این تردید ها بیش از هر چیز دیگر آن ها را به دره نا امیدی و گاه خستگی می کشاند.

در این میان شاید آنچه از سوی والدین و گاه درمانگران کمتر دیده می شود آن است که چگونه می توان خروجی های یک کودک اتیستیک را باز کرد تا بتواند پرخاشگری هایش را بیرون بریزد؟چگونه می توان او را از وابستگی خلاص کرد و مهارت های خود یاری را به او آموخت و چگونه می توان دریچه های ذهن او را به دنیای بیرون و ارتباط با دیگران باز کرد.گاه پدر ها و مادرها آنقدر مستاصل و نگرانند که به خاطر حل مشکل اضطراب خود اجازه نمی دهند تا فرزندشان یک لحظه از آن ها جدا شود و یا حتی خود به صورت مستقل غذا بخورد.و با دلسوزی هایشان ناتوانی را به کودکشان القا می کنند . گاه درس و کتاب و مطالب مدرسه ای آنقدر با اهمیت می شود که فراموش می کنند  کودکشان حتی نمی داند آن ها را کجای زندگی اش بگذارد و چه زمانی به دردش می خورد و گاه مطالب را  از هفته ای به هفته ی دیگر فراموش می کند.بیشتر والدین و موسسات زمان و هزینه خود را بیشتر به آموزش غیر ضروریات اختصاص می دهند تا آنچه کودک باید بداند و انجام دهد.به نظر من کودک اتیستیک تا زمانیکه نیازی به ارتباط  در خود احساس نکرده اطراف خود را ندیده و در امور فردی مستقل نشده آموزش تاریخ و جغرافی و دروس مدرسه ای به سبکی که در کشور ما وجود دارد بی هوده و غیر کاربردی است.

یکی از روش های درمانی که در سراسر دنیا در مورد این کودکان انجام می شود و بسیار نتیجه بخش بوده هنر درمانی است.هنر درمانی نه تنها برای کودکان اتیستیک بلکه برای درمان افسردگی ،افراد دچار معلولیت،نوجوانان، اختلافات زناشویی،مشکلات مربوط به روان  و گروه های بسیار ی مورد استفاده قرار می گیرد.در تجربیات عملی خود به وضوح دیده ام که وقتی درمانگر با این روش کار می کند چگونه پس از مدتی گیرنده های ا رتباطی و حسی کودک بیدار می شود.

به محیط اطراف توجه می کند احساساتش را بروز می دهد اعتماد به نفس پیدا می کند و حتی توانایی های حرکتی ریز و درشت او تقویت می شود. گاه بعضی از کودکان اتیسم آنقدر تغییرات اساسی از خود بروز می دهند که متحیر کننده است آن گاه شما می توانید به معجزه ی هنر پی ببرید.

در هنر درمانی از هنر به عنوان ابزاری برای انتقال احساسات و ابراز وجود استفاده می کنند و منظور خلق یک اثر هنری و سنجش معیارهای زیبایی شناسی نیست.اولین جرقه هنر درمانی از هنر کودکان گرفته شد .فرانتس  سیزک آموزگار اتریشی معتقد بود کودکان در هنر آزادانه احساسات خود را بروز می دهند و ما می دانیم این همان نقطه عطف در  اتیسم است بروز احساسات و شناخت آن ها!

هنردرمانی به صورت گروهی و فردی قابل اجراست. هنردرمانی گروهی یکی ا ز بهترین  روش ها برای ا رتباط بین این دست از کودکان است.چالش هایی که در جلسات رخ می دهد و خلق کردن بدون ارزیابی بهترین کمک را به این درمانجویان می کند.

هنردرمانی ویژگی هایی دارد که هر یک می تواند روی یکی از معضلات این کودکان کار کند .

در هنر درمانی:

• ماحصل کار انجام شده توسط کودکان ارزیابی نمی شود.کودک آزاد است و مجبور نیست اثری بدون ایراد خلق کند.
• غیر کلامی است و با توجه به اینکه این بچه ها دچار مشکلات کلامی هستند بهترین وسیله برای  ارتباط است
• ابزرای برای ابراز خود و اکتشاف درون است
• تجربیات ذهنی را گسترش می دهد
• احساسات پنهان و حتی پرخاشگری و عصبانیت بروز پیدا می کند و خروجی های ذهن  باز می شود
• کودک موقعیت های مختلف را تجربه می کند
• بسیار مفرح و لذت بخش است و این همان چیزی است که به خاطر آموزش های مستقیم از بچه ها دریغ شده است.
• می تواند به عنوان وسیله آموزشی غیر مستقیم به کار گرفته شود
• در مشارکت فعالانه درمانگر و کودک و حتی اعضای گروه روحیه همکاری به وجود می آید.
• در جلسات هنردرمانی احساس نیاز در رابطه با یک سری مسایل برای کودک اتیستیک پیش می آید که در حالت عادی وجود ندارد
• والدین هم می توانند با راهنمایی درمانگر مربوط با کودک خود همراه شوند که خود می تواند کانال ارتباطی قوی بین پدر و مادر و کودک باشد .

البته می توان به موارد بسیاری اشاره کرد که از حوصله این مقاله خارج است.

هنر درمانی انواع مختلف دارد از جمله جنبه های بصری مانند نقاشی ،مجسمه سازی ،کلاژ،عکاسی و … و نیز جنبه های ادبیاتی مانند قصه درمانی و … و نیز موسیقی درمانی ، رقص و …

ابزار مربوط به هنر درمانی می تواند رنگ ،گل ،مقوا،مواد دور ریختنی، بعضی از آلات موسیقی و هر چیز که مربوط به هنر شود را شامل گردد.

در ایران  د ررابطه با بچه های اتیستیک بیشتر از موسیقی درمانی استفاده می شود و اما سعی من بر آن است که علاوه بر تاثیر بسیار مثبت  موسیقی درمانی گونه های دیگر هنر درمانی را هم معرفی نمایم.

اقسام دیگر تمرین های هنری علاوه بر تمام موارد ذکر شده  فرصتی برای ایجاد هماهنگی میان چشم ها و دست ها  به وجود می آورند و در نتیجه مسیرهای عصبی میان دست و مغز را فعال می کند  که سطح انرژی و اعتماد به نفس را در فرد بالا می برد این در حالی است که افرادی که با اتیسم سر و کار دارند به خوبی می دانند که بسیاری از این افراد  مشکل در یکپارچگی حسی دارند و هماهنگی میان چشم و دست به سرعت امکان پذیر نیست .

به تازگی هنردرمانی در زمینه های  شناختی و رفتارگرایی نیز برای ایجاد مهارت های اجتماعی به کار می رود. در نتیجه بهترین روش برای حل مشکلت رفتاری بچه های اتیستیک است.

درمانگری که با روش هنردرمانی کار می کند باید به اندازه کافی با هنر آشنا  و همچنین بسیار خلاق باشد و بر روان شناسی به خصوص روان شناسی کودک احاطه کامل داشته باشد.

باید در نظر داشته باشیم که هنر درمانی یک درمان اصولی ،منسجم و بر پایه یافته های پژوهشی است و با هنر به معنایی که در ذهن داریم کاملا متفاوت است.

در ایران اولین بار سال ۱۳۸۳ مرکز مطالعات هنردرمانی در پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی در این زمینه آغاز به کار نمود.اولین کنگره هنردرمانی در سال ۱۳۸۵ تشکیل شد و سال های بعد نیز ادامه پیدا کرد و رور به روز متخصصان بیشتری به این روش درمانی توجه نشان داده و در این زمینه کار می کنند و پژوهش انجام می دهند.