اتیسم و اشتغال در ایران

به نقل از پول نیوز:  چند روز پیش درباره ی وضعیت بیماران مبتلا به اتیسم در محیط های کاری گزارشی در یکی از خبرگزاری های بین المللی خواندیم. نوشته ای که سعی داشت جهان را از چشم یک فرد اتیستیک روایت کند.

فردی که در دوران کودکی به این اختلال رشدی-عصبی مبتلا شده بود، با آن قد کشیده بود و حالا پس از طی کردن سختی های فراوان به عنوان عضوی از جامعه بالاخره شغلی دست و پا کرده و فعالیت اقتصادی خود را آغاز کرده است ولی از موانع و چالش های راه سخت اتیسم خلاص نشده است. به دنبال خواندن این گزارش، سوال هایی ذهنمان را درگیر کرد تا بخواهیم از وضعیت افراد اُتیستیک در محیط های کاری در کشور خودمان باخبر شویم. پس به سراغ انجمن اتیسم ایران رفتیم و با جواد صدیقی، روانشناس کودکان استثنایی و مسئول واحد کارآفرینی انجمن اتیسم ایران؛ گفتگویی ترتیب دادیم.

آقای صدیقی؛ لطفاً در توضیح مختصری به ما بگویید اتیسم چیست؟

اتیسم اختلال رشدی -عصبی است که در سه سال اول زندگی بروز می کند و فرد مبتلا را در مهارت های ارتباطی و اجتماعی دچار مشکل می سازد. این اختلال به صورت طیفی از تاثیرگذاری جزیی بر فرد تا ابتلا فراگیر ظهور می کند. حائز اهمیت است که جامعه  افراد را مبتلا به طیف اتیسم بداند زیرا هر فرد مبتلا به این اختلال نمونه ای منحصر به فرد با ویژگی های خاص خود است و همه مبتلایان یکسان نیستند. مهارت های گفتاری برای برقرارکردن ارتباط کلامی که شامل درک کلمات و جملات ساده تا درک ضرب المثل ها و شوخی های رایج  می باشد و مهارت های ارتباطی غیرگفتاری مانند قابلیت  زبان بدن، ارتباط چشمی و درک احساس طرف مقابل از چالش های ارتباطی اجتماعی مبتلایان به این طیف است. کلیشه های تکراری در رفتار این افراد مشاهده می شود. بیش حسی یا کم حسی که ناشی از عدم یکپارچگی حسی افراد مبتلا به این اختلال است در بعضی از افراد مشاهده می شود. درصدی از مبتلایان به اختلال اتیسم، مشکلات دیگری مانند تشنج، اختلال تمرکز و توجه، عقب ماندگی ذهنی، اضطراب و اختلال یادگیری، افسردگی و مشکلات تغذیه را نیز با خود دارند. این اختلال در سال های اولیه عمر تا قبل از سه سالگی کودک قابل تشخیص است. اشکال در آغاز کلام یکی از نشانه های اختلال اتیسم در سال های اولیه زندگی است. عدم برقراری تماس چشمی، نداشتن لبخند اجتماعی، واکنش ضعیف به محرک های محیطی، بی قراری، سکوت و درخودماندگی از نشانه های این اختلال هستند.

در حال حاضر حضور افراد در جامعه چالش بر انگيز مي باشد به دليل اينكه عموما افراد اتيستيك نيازمند گروه هاى پشتيبان و حمايتى مي باشند. اما باشروع فعالیت در حوزه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی جهت ایجاد همدلی و پذیرش افراد خاص در جامعه میتوان جامعه ای دوستدار اتیسم داشت ودر حال حاضر در جامعه پذیرش اندکی برای این افراد به خصوص در شهر ها و شهرستان های دور از مرکز بوجود آمده است. شناخت جامعه از طیف اتیسم و اطلاع رسانی برای نحوه برخورد با این افراد بسیار کارگشاست. فرهنگ سازی در مدارس می تواند یکی از مهمترین راه ها برای افزایش پذیرش جامعه فردا از این اختلال است. توجه به اینکه همه مبتلایان به این عارضه درصد ابتلا و نشانه های یکسان ندارند می تواند شاه کلید حضور این افراد در جامعه و پذیرش آن ها باشد.

براساس پروپوزالی دو صفحه ای که از طرف انجمن اتیسم دانشگاه درکسِل آمریکا در سال 2015 منتشر شده است، حدود 42% افراد اتیستیک، بیکار گزارش شده اند. وضعیت استخدامی در ایران برای این افراد چگونه است؟ آیا آمار یا گزارش مستندی از وضعیت اشتغال این افراد در ایران وجود دارد؟

توجه داشته باشید که یکی از بزرگترین ناکارآمدی های سیستمی کشور ما این است که آمار و ارقام قابل استناد در دسترس نمی باشد. در مورد مبتلایان به طیف اتیسم هر یک از سازمان های ذی صلاح عددی خاص را اعلام می کنند که امکان اطلاع از تعداد افراد جامعه اتیسم را دور از دسترس می نمایاند. اما شاید در ایران بیش از 80 درصد افراد دارای اتیسم، بیکار باشند.

بعضی اعتقاد دارند افراد اتیستیک تنها قادر به انجام الگو های تکراری در فضای کاری هستند اما مایکروسافت در بخش «تکنولوژی های پیشرفته» ی شرکت خود، کارگروهی متشکل از افراد اتیستیک تشکیل داده است و اعتقاد دارد اتیسم به افراد کمک کرده است، نوآور باشند. درباره ی ارتباط خلاقیت در فضای کاری و اتیسم برای ما توضیح دهید.

در ایران فضا جهت نوآوری و خلاقیت افراد عادی بسیار کم است چه رسد به افراد اتیسم اما در بعضی موارد مشاهده می شود که این افراد خالق ایده های نو هستند که با تکرار در آن مهارت می یابند. انواع مختلفی از ساختار ذهنی کاملا منظم، تکراری، خلاق و نامنظم در این طیف به چشم می خورد که در ایران به دلیل کمبود تجربه مواجه با این افراد کمتر موارد خاصی به درجات بالای نوآوری می رسند. افراد طیف اتیسم هوش جزیره ای دارند که می تواند در بعضی از حوزه ها کارکردی بیشتر از افراد معمولی از خود نشان دهند. چهار حوزه نقاشی، موسیقی، ریاضی و کامپیوتر حوزه هایی هستند که عملکرد بالایی از افراد اتیسم به جامعه نشان داده اند. البته بایستی به میزان ابتلا و شدت آن و همنشینی این اختلال با مشکلات دیگر نیز توجه نمود. جالب توجه است که چون نوع ادراک و احساس این افراد با بقیه متفاوت است نوآوری در این افراد به چشم می خورد. نقاشی هایی ویژه از زوایایی نادیده از مثال های خلاقیت و تفاوت است. این افراد قالب های ویژه خود و برداشت خاص خود را از دنیای اطراف دارند. اگر دنیای امن آن ها را کشف و در اختیار آن ها قرار دهیم امکان پرورش این نوآوری و خلاقیت برای آن ها فراهم است. این روزها برای این افراد انجام کارهای تکراری و در انزوا تجویز می شود که امکان کاهش تعاملات اجتماعی و نزول شاخص های گفتاری و رفتاری برای آن ها را دارد.

شما به عنوان انجمن متخصص در این اختلال،  چه زمینه ای برای فعالیت اقتصادی این افراد فراهم کرده اید؟ اگر برنامه ای در این خصوص در دست دارید، لطفا ما را در جریان بگذارید.

با ورود بزرگسالان مبتلا به طیف اتیسم، بهبود شاخص های ادراکی اجتماعی آن ها در اولویت قرار گرفت. شناسایی توانمندی ها و آموزش قابلیت هایی مانند کار با کامپیوتر، تایپ و نامه نگاری، عکاسی، مدیریت جلسات، کتابخوانی و کار تیمی از فعالیت های انجمن برای این افراد است. در حال حاضر تعدادی از توانمندان طیف اتیسم در انجمن و شعبات وابسته مشغول به کار هستند که انرژی مثبت آن ها همه فعالیت های انجمن را تحت تاثیر قرار داده است.

انجمن اتیسم با به کار گیری افراد اتیسم دارای توانمندی در حوزه های هنری و فعالیت های اداری توانسته تا حدودی مشوق  این افراد جهت ورود به فعالیت های اقتصادی باشد و با حمایت از فعالیت های داوطلبانه ی افراد اتیسم در انجمن باعث خودشکوفایی و خودباوری در این افراد گردیده است.

ما همچنین برای سال آینده برنامه های خاصی در جهت کارآفرینی و اشتغالزایی خواهیم داشت.

حس امنیت و آرامش از شاخصه های فضای کار افراد طیف اتیسم است. در انجمن فضای امن فیزیکی و روانی برای این افراد ایجاد گردیده اما در جامعه فضا جهت حضور افراد اتیسم مناسب نیست و احتمال سواستفاده های مختلف از این افراد وجود دارد.

آیا می توانید برای ما بگویید چه اصولی در فضا های کاری و مصاحبه های استخدامی بهتر است انجام شود تا این افراد هم بتوانند مثل سایر افراد، فعالیت اقتصادی داشته باشند؟

اولین چالش برقراری ارتباط با فرد مصاحبه کننده و یا همکاران است. عصبانیت، عجله، احساسات استرس زا و تنش های رفتاری می تواند فرد مبتلا به طیف اتیسم را تحت تاثیر قرار دهد. احساس امنیت مهمترین نکته در فضای مصاحبه و کار برای این افراد خواهد بود. آشنایی با محیط و ایجاد ارتباط با محیط باعث ظهور صحیح قابلیت های این افراد است. برای شناخت این افراد میتوان با خانواده و دوستان آنها نیز مصاحبه نمود تا دریافتی صحیح و منطبق با واقعیت از آن ها برای تیم مصاحبه حاصل شود. توجه داشته باشید که اگر تمرکز بر روی توانمندی ها باشد و احساس امنیت به این افراد منتقل شود آن ها می توانند استعداد های بالقوه ی خود را به بالفعل تبدیل نمایند.

عدم شناخت جامعه از این افراد منجر به تبعیض شده است. نبودن موقعیتی برای حضور در اجتماع به عدم اعتماد به نفس و نهایتا افسردگی آن ها می انجامد. نگاه های خیره و توهین آمیز در جامعه و محیط کار بیشترین اثر تخریبی را به همراه دارد.

کمی هم از مشکلات و چالش هایی که انجمن شما با آن  مواجه بوده است برایمان بگویید.

شناخت و پذیرش این اختلال در خانواده ها و در جامعه بزرگترین چالش همیشگی انجمن است. تنوع در مواردی که با آن ها مواجه می شویم و لزوم ارتباط منحصر به فرد با خانواده و فرد اتیستیک یکی دیگر از چالش های کار در محیط انجمن است. مسائل و مشکلات اقتصادی خانواده ها نیز از چالش های ما در ارتباط با جامعه هدفمان است.